Йокы һәм аның бозу сәбәпләре
Табиб невролог, сомнолог, м.ф. к., КДМУның неврология, нейрохирургия кафедрасы ассистенты Трошина Ю. В.
"Йокы баш миеннән чыгып китә, баш мие булдырыла һәм баш миенә хезмәт итә».
Америка психиатры, сомнолог (John Allan Hobson 1933)
Йокы-организмның физиологик халәте, анда кеше 1/3 тормыш үткәрә (уртача бу 25-30 ел). Сабыйлар һәм 5 яшькә кадәрге балалар тәүлегенә 12дән 16 сәгатькә кадәр йоклый ала. 18 яшькә кадәрге балалар һәм яшүсмерләр 8дән 12 сәгатькә кадәр йоклый. 19 яшьтән соң һәм өлкән яшьтә кешенең йокы вакыты стандарт 7-8 сәгатькә кадәр кими.
Кеше өчен йокы нәрсә файдалы:
- организмга ял итүне тәэмин итә;
- ярдәм итә саклап калу тулы кыйммәтле уяулык бөтен гомер;
- актив матдәләр алмашу, яңа аксым, гормоннар, нейроннар үрчетү бара;
- иммун системасы т-лимфоцитларының активлыгын арттыру хисабына иммунитетны торгыза, ул йогышлы авырулар белән иммун күзәнәкләрнең, шул исәптән вируслы табигатьнең көрәш процессын башлап җибәрә.;
- «эшкәртелә», алынган мәгълүмат, узган көн дәвамында алынган һәм» урнаштырыла " саклауга билгеле бер өлешендә баш мие. Безгә тормышта булган күп вакыйгаларга психологик яктан әзер булырга ярдәм итә;
- организм тышкы мохитнең үзгәрүенә, мәсәлән, яктылык үзгәрүенә (көн - төн) яраклаша.
Фәнни раслаганча, йокы озынлыгы 6 сәгатьтән кимрәк булса, үлүчеләр саны арта: ир - атлар арасында – 1,7 тапкыр, хатын-кызлар арасында-1,6 тапкыр.
100гә якын төрле патологияне берләштерүче 7 зур төркем бар: йокыны йоклау һәм саклау кагыйдәләрен бозу, гырлау белән озатыла торган сулышны бозу, йокысызлыкны арттыру һәм йокыда үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен бозу.
Әгәр сез билгеләп үткәнчә, йокыны күтәренке рух тою өчен күбрәк таләп ителә башлады-бу борчулы билге, димәк, сезнең ялга төнлә нидер комачаулый, мәсәлән, храп яки йокыда сулыш бозылу. Бу очракта, әгәр сезгә кирәк булды йокы артык 9 сәгать тәүлегенә, бу мөмкин шаһит булу турында куркынычын инсульт 1,45 тапкыр. Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, 50 яшьтән өлкәнрәк һәр 5 кеше йокысызлыктан интегә. Йокысызлыкның төп сәбәбе организмның үзенә гормон мелатонин эшләп чыгаруның җитәрлек булмавы яки аның азык-төлек продуктлары аша тиешенчә килмәве белән бәйле. Мелатонин яшел үсемлекләрдә, диңгез продуктларында урнашкан, тәүлекнең төнге вакытында да сумеркаларда эшләнә. Көн режимын үтәү буенча гадәтне эшләү бик мөһим. Йокы- уяулык дөрес режимы йокыны 22.00 дән 6.00 сәгатькә кадәр мелатонин эшләгән чорда кертергә тиеш.
Кешенең эмоциональ халәте йокының сыйфатына нык йогынты ясый: каршылыклы яки көйсезләнгән кеше, билгеләгәндә, тиз һәм тирән йоклый һәм сыйфатлы йоклый алмый. Шуңа күрә төшкә тигез һәм тыныч рухлы якын килү бик мөһим.
Йокысызлык, хроник талчыгу, борчу, ярсу, депрессия, көндезге йокысызлык, шулай ук мөстәкыйль рәвештә йокысызлыкны һәм башка препаратларны кулланганда белгечләргә (сомнолог, психотерапевт, психолог) мөрәҗәгать итү максатка ярашлы, бу тормыш ритмнарын вакытында торгызырга ярдәм итәчәк.
Йокыны саклагыз!